Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը երեկ այցելել է Ներքին գործերի նախարարության Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայություն՝ քննարկելու վերջինիս 2023 թ. գործունեության հաշվետվությունը։

Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության պետ Արմեն Ղազարյանը և նրա տեղակալները զեկուցել են հաշվետու ժամանակաշրջանում իրականացված միջոցառումների մասին:

Զեկուցվել է, որ 2022 թ.-ի դեկտեմբերի 16-ին Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունել է Ներքին գործերի նախարարություն ձևավորելու վերաբերյալ օրենսդրական փաթեթը: «Կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՕ-457-Ն օրենքի 2-րդ հոդվածի համաձայն՝ միգրացիոն գործընթացների կառավարման լիազորությունները վերապահվել են ՀՀ ներքին գործերի նախարարությանը, իսկ 2022 թ. դեկտեմբերի 16-ի «Պետական կառավարման համակարգի մարմինների մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացում կատարելու մասին» ՀՕ-458-Ն օրենքի 3-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ Միգրացիոն ծառայությունն անվանափոխվել է Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության:

Միաժամանակ, Կառավարության 2023 թ. հունվարի 5-ի «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2018 թվականի մայիսի 22-ի N 580-Ա որոշման մեջ փոփոխություններ և լրացում կատարելու մասին» թիվ 17-Ա որոշման համաձայն՝ Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայությունը սահմանվել է՝ որպես Ներքին գործերի նախարարությանը ենթակա մարմին:

Կառուցվածքային բարեփոխումների նպատակը միգրացիոն շղթայի միասնական և արդյունավետ կառավարումն է, սոցիալական գործառույթների փոխանցումը (նոր ճանաչված փախստականների ինտեգրում, ՀՀ վերադարձող քաղաքացիների վերաինտեգրում) ՀՀ ԱՍՀՆ, փոխադրումը ՆԳՆ կազմ՝ հաշվի առնելով ծառայությունների և գործընթացների անվտանգային բաղադրիչը, ինչպես նաև ուժային տրամաբանությունից անցում կատարելը դեպի քաղաքացիակենտրոն ծառայությունների մատուցում։

Հաստատվել է նաև ՄՔԾ նոր կառուցվածքն ու կանոնադրությունը։ Ծառայության կառուցվածքը ներառում է 6 վարչություններ և 47 տարածքային ստորաբաժանումներ։ Օպտիմալացման արդյունքում 63 տարածքային ստորաբաժանումները կդառնան 47:

Նշվել է, որ կառուցվածքային բարեփոխումների համատեքստում նպատակ է դրվել տարածքային անձնագրային ծառայությունները վերածելու Ծառայության տարածքային ստորաբաժանումների, որտեղ կմատուցվեն ոչ միայն անձնագրային, այլ Ծառայության գործառույթների տիրույթում այլ ծառայություններ՝ կացության կարգավիճակների դիմումների ընդունում, ապաստանի հայցերի ընդունում, ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու կամ դադարեցնելու վերաբերյալ դիմումների ընդունում և այլն։ Այս մոտեցումը հնարավորություն կտա քաղաքացիներին և օտարերկրացիներին ծառայություններից ավելի ճկուն տարբերակով օգտվելու և վերացնելու նշված դիմումները ներկայացնելու համար պարտադիր Երևանի գլխամասային գրասենյակ մոտենալու անհրաժեշտությունը։ Այս մոտեցումը հնարավորություն կտա նաև թոթափելու ծանրաբեռնված հերթերը, որոնք թեպետ էլեկտրոնային եղանակով են ամրագրվում, սակայն ձգվում են ամիսներ։

Օպտիմալացման հիմքում դրվել են մի շարք չափորոշիչներ՝ տարածքային ստորաբաժանումների բաշխվածությունը, աշխարհագրությունը, սպասարկման ծածկույթը՝ ըստ բնակչության թվի, կառավարման արդյունավետությունը:

Վարչապետ Փաշինյանն՝ ըստ ներկայացված քարտեզի, անդրադարձել է ՄՔԾ տարածքային ստորաբաժանումների օպտիմալացմանը և նշել. «Սա մեր օպտիմալացման քարտեզն է։ Կարմիր կետերն օպտիմալացվում են, կապույտ կետերը պահպանվում են։ Եվ սա ինչի՞ է կարևոր, որովհետև շատ շահարկումներ կան հիմա էլ կապված այս պրոցեսի հետ։ Երբ Մեղրիի դատարանն էր օպտիմալացվում, քաղաքական շահարկումների տեղիք էր տալիս, հիմա էլ մեր որոշ գործընկերներ նույնն անում են Վարդենիսի հետ կապված։ Հիմա ես ուզում եմ այս քարտեզը բոլորը տեսնեն։ Վայք, Արարատ, Նոր Հաճըն, այսինքն` մենք ունենք Սյունիքի մարզում, Վայոց ձորի մարզում, Գեղարքունիքի մարզում, գործնականում բոլոր տեղերում ունենք օպտիմալացում, Երևան քաղաքում էլ, և ես՝ ինչպես Արդարադատության նախարարությունում դատարանի դեպքում ասացի, որ չի կարելի այդ շահարկումների հետևանքով մեր բարեփոխումների գործընթացները կանգնեցնել։ ՆԳ նախարարի հետ այս թեմայով քննարկում ենք ունեցել և գիտեմ՝ գաղափար կա, որ այս օպտիմալացման պրոցեսում և մինչև թվայնացման գործընթացների մեկնարկը եթե տեսնենք՝ իրոք խնդրահարույց պահեր կան, որոշակի գրաֆիկով շրջիկ գրասենյակներ կունենանք մեր բոլոր մարզերում կամ համայնքներում: Արդեն դա աշխատանքի կազմակերպման հարց է, որպեսզի հասանելի լինի, բայց ընդհանուր առմամբ, մեր ռազմավարական պատկերացումը վերաբերում է թվայնացմանը։ Ընդհանրապես, մարդն ինչի՞ պիտի այսպիսի գործառնությունների համար հերթ կանգնի, իր տնից, կամ իր աշխատավայրից պետք է կարողանա գործընթացն իրականացնել։ Եվ նաև այս ծրագիրը մենք ինչո՞ւ ենք իրականացնում, սա վկայությունն է, որ նախ հավատում ենք և վճռական ենք, որ պետք է թվայնացումն իրականացնենք։ Հետդարձի ճանապարհ չկա, և մենք պետք է գնանք ու անպայման այս գործառույթն իրականացնենք»։

ՄՔԾ ծառայողների շրջանում իրականացվել է վերապատրաստում՝ պաշտոնի նշանակման նպատակով։ Վերապատրաստումը բաղկացած է եղել 2՝ թեստավորման և բանավոր հարցազրույցի փուլերից։ Առաջին փուլն իրականացվել է 2023 թվականի մայիսի 22-ից մինչև նոյեմբերի 6-ը։ Վերապատրաստմանը մասնակցել է 505 աշխատակից, որոնցից 470-ը մասնակցել է բանավոր հարցազրույցին, նվազագույն շեմը չեն հաղթահարել 51 անձ։

Անդրադարձ է կատարվել Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայությունում ընդհանրապես թվայնացման գործընթացին: «Թղթային վիճակներից դուրս գալու մեր պլանը ո՞րն է: ՄՔԾ արխիվի թվայնացման հարցը մեր օրակարգում կա և պետք է ծրագիր գրվի։ Իսկ արդեն մտե՞լ ենք ինչ-որ մրցույթի, նախագծման փուլ»,- հետաքրքրվել է Նիկոլ Փաշինյանը:

ՄՔԾ պետ Արմեն Ղազարյանը նշել է, որ այժմ միջազգային փորձագետների հետ աշխատում են թվայնացման ծրագրի, մասնավորապես, ճանապարհային քարտեզի մշակման ուղղությամբ: «Այսինքն` ինչ ունենք, ինչ պիտի ստանանք, այդ ենք գծում հիմա միջազգային փորձագետների հետ մեկտեղ, և կներկայացնենք թվայնացման խորհուրդ: Նաև Միգրացիայի միջազգային կազմակերպության գործընկերներն են ներգրավված այս պրոցեսում։ ԵՄ-ի ծրագրի շրջանակներում ունենք քաղաքացիության վարչարարական գործընթացի թվայնացումը»։

2023թ․ ընթացքում իրականացված աշխատանքների շարքում նշվել են Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց հաշվառման, ինչպես նաև փաստաթղթավորման գործընթացի կազմակերպման աշխատանքները։ 2023թ․ սեպտեմբերի 19-ից ԼՂ-ից տեղահանված անձանց հաշվառման գործընթացը կազմակերպելու նպատակով ՄՔԾ խումբը Գորիսում իրականացրել է տեղանքի ուսումնասիրություն, Կոռնիձորում, Գորիսում, Վայքում, Վարդենիսում հիմնվել են Բնակչության պետական ռեգիստրին համակցված հաշվառման կայաններ, ապահովվել է հաշվառման ծրագրի հասանելիություն հումանիտար կենտրոններում, իրականացվել է աշխատակազմերի վերապատրաստում, կամավորական ուժերի հավաքագրում և վերապատրաստում։

Ձեռնարկվում են անհրաժեշտ միջոցառումներ՝ ԼՂ-ից տեղահանված անձանց փաստաթղթավորումն իրականացնելու ուղղությամբ։ Մասնավորապես, առկա պահանջարկը բավարարելու նպատակով սահմանվել է վեցօրյա աշխատանքային ռեժիմ, ՀՀ բոլոր անձնագրային ստորաբաժանումներում քաղաքացիության դիմումների ընդունում։ Ընդ որում, ԼՂ-ից տեղահանված անձանց սպասարկումն իրականացվում է արտահերթ՝ առանց էլեկտրոնային հերթագրման պահանջի։

Տեղեկացվել է, որ մեկնարկել են աշխատանքի հիմքով կացության կարգավիճակի տրամադրման թվայնացված գործընթացի նմանությամբ այլ հիմքերով կացության կարգավիճակների տրամադրման գործընթացների թվայնացնմանն ուղղված աշխատանքները, կատարվել են աշխատանքներ նաև work.permit.am հարթակի, ինչպես նաև ապաստանի էլեկտրոնային համակարգի վերլուծության և կատարելագործման ուղղությամբ։

Օրենսդրական բարեփոխումների համատեքստում նշվել է, որ 2023թ.-ին աշխատանքներ են տարվել միջազգային պաշտպանության տրամադրման իրավական հիմքի՝ «Փախստականների և ապաստանի մասին» ՀՀ օրենքի լրամշակման ուղղությամբ։ Օրենքի նախագիծն արդեն պատրաստ է և առաջիկայում կներկայացվի շահագրգիռ մարմինների քննարկմանը։

Հաշվետու ժամանակաշրջանում ուսումնասիրվել են քաղաքացիություն չունեցող անձանց թվի աճի պատճառները, ինչի արդյունքում անհրաժեշտություն է առաջացել վերանայել օրենսդրությունը՝ ՔՉԱ թիվը նվազեցնելու նպատակով։ Արդյունքում՝ մշակվել է «Քաղաքացիություն չունեցող անձանց մասին» օրենքի նախագիծ, որը կկանոնակարգի նաև ՔՉԱ-ի կարգավիճակի որոշման ընթացակարգը։

2023թ.-ին գործարկվել է նաև migration.e-gov.am հարթակը: Այն քաղաքացիներին հնարավորություն է տալիս առցանց տարբերակով ստանալու մի շարք տեղեկանքներ, մասնավորապես, հաշվառման հասցեի վերաբերյալ, հանրային ծառայությունների համարանիշի վերաբերյալ՝ ինչպես քաղաքացու, այնպես էլ իր անչափահաս զավակների համար, անձը հաստատող փաստաթղթերի վերաբերյալ:

Կայքի միջոցով իրականացվում է նաև առցանց հերթագրում Երևանի անձնագրային ծառայություններում սպասարկվելու համար: Ըստ պատասխանատուների, այսպիսով նվազել է հերթերով պայմանավորված ծանրաբեռնվածությունը Միգրացիայի և քաղաքացիության տարածքային ստորաբաժանումներում, հերթերը տեղափոխվել են էլեկտրոնային տիրույթ: Առաջիկայում migration.e-gov.am կայքում թվայնացված ծառայությունները կընդլայնվեն։

2024 թվականի հունվարի մեկից հանվել է նաև օտարերկրյա պետություններում անձնագրի վավերականության նշումը (ելքի կնիք)։ Աշխատանքները միտված են նրան, որպեսզի քաղաքացիները մի քանի տարին մեկ անգամ անհրաժեշտություն ունենան այցելել անձնագրային ծառայություններ:

Որպես ոլորտի երկարաժամկետ լուծում նշվել է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը որդեգրել է ամբողջությամբ կենսաչափական համակարգին անցնելու քաղաքականություն։ Նախատեսվում է ներդնել կենսաչափական անձնագրերի և նույնականացման քարտերի նոր համակարգ՝ Պետություն-մասնավոր գործընկերություն ձևաչափով, որի նպատակն է բարձրացնել անվտանգ և միջազգային չափանիշներին համապատասխանող փաստաթղթերի գործածումն ու շրջանառությունը, փոխարինել հնացած ՏՏ ենթակառուցվածքը՝ բարելավվելով գործընթացի անվտանգությունը և արդյունավետությունը, բարելավել քաղաքացիների սպասարկման որակը, այդ թվում՝ սպասարկման ֆիզիկական պայմանների տեսանկյունից։

Սպասարկման և հաղորդակցության որակի բարձրացման նպատակով նախատեսվում է ներդնել որակի վերահսկման գործուն մեխանիզմներ։ Այս առումով, նախատեսվում է նաև ստեղծել զանգերի կենտրոն, ներդնել տեսաձայնագրման տեխնիկա ՄՔԾ բոլոր ստորաբաժանումներում։

Անդրադառնալով անձնագրային ծառայություններում իրականացվող բարեփոխումներին՝ վարչապետը հետաքրքրվել է. «Ասվեց, որ մեր խնդիրն է, որպեսզի քաղաքացին մի քանի տարի մի անգամ Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության ստորաբաժանում այցելելու անհրաժեշտություն ունենա։ Հիմա, մենք ի՞նչպես ենք սա իրագործելու և արդեն իսկ պատրաստ ճանապարհային քարտեզ ունե՞նք, թե չունենք»։

ՄՔԾ պետ Արմեն Ղազարյանը նշել է, որ այդ հարցին մոտենում են երկու փուլով: «Առաջինը՝ միջնաժամկետ լուծումներ, որոնք մենք տալիս ենք։ Մասնավորապես, օրինակ, ելքի կնիքի վերացում, որոշակի տեղեկանքներ, եթե դեռ շարունակում է դրանց անհրաժեշտությունը լինել, փորձում ենք սարքել թվային, որ մարդը չգա մեզ մոտ։ Օրինակ՝ հաշվառման տեղեկանքը, հանրային ծառայությունների համարանիշի վերաբերյալ տեղեկանքը և շատ կիրառական է, կա անձնագրային պատմության մասին տեղեկանք։ Որոշ դեսպանատներ պահանջում են այդ տեսակ տեղեկանքը։ Անձի նույնականացման պարագայում մեր հարթակում անձը կարող է ստանալ և դրա համար ինքը ծառայություն այցելելու անհրաժեշտություն չունի։ Սա առաջին խումբն է, սակայն մեր գործառնությունների ճնշող մեծամասնությունն անձնագրի և նույնականացման քարտի տրամադրումն է, front office-ի իմաստով։ Այստեղ երկարաժամկետ լուծումն արդեն պետություն-մասնավոր գործընկերության շրջանակներում մասնավորի արտապատվիրակման հատվածն է»։

Քննարկվել է նաև Բնակչության պետական ռեգիստրի բարեփոխման հարցը՝ ինչպես տրամաբանության և գաղափարական տեսանկյունից, այնպես էլ կառուցվածքի և ծրագրային ապահովման: Ամփոփելով՝ վարչապետ Փաշինյանն ընդգծել է. «Մեր թվայնացման պրոցեսները պետք է այնպես կոնսոլիդացնենք և կառավարենք, որ երբ մարդը գործունեություն կատարեց՝ Բնակչության պետական ռեգիստրում դառնա բազային տվյալ, որ այս մարդն այս պահին Հայաստանում է: Այդ ծրագիրը պիտի ճանաչի, որ մենք այս մարդուն անձնագիր ենք տվել, բայց ինքն այլևս չի երևում, մեր ռադարների վրա ինքը չի եղել։ Այսինքն` մարդը մուտք գործեց՝ թվայնացված համակարգը պիտի այդ ազդակը տա, որ սա այլևս անձնագրի տվյալ չէ, սա արդեն մարդու տվյալ է: Երբ թվային որևէ պլատֆորմում իր հետ կապված գործողություն եղավ, այդ ազդակը պետք է գա, որովհետև այս գործողության բերումով որոշ ժամանակ հետո անձնագրերի շտեմարանը կդառնա բնակչության շտեմարան»։

ՀՀ ՆԳՆ միգրացիայի և քաղաքացիության  ծառայության (այսուհետև՝ ՄՔԾ) նախաձեռնությամբ և Միգրացիոն քաղաքականության մշակման միջազգային կենտրոնի (ՄՔՄՄԿ) և RRF Հայաստան ծրագրի հետ համագործակցությամբ  ս․թ․ հունվարի 23-ին տեղի ունեցավ Հայաստան վերադարձող ՀՀ քաղաքացիների վերաինտեգրման հիմնա­խնդիրներով զբաղվող կազմակեր­պություն­նե­րի ֆորումի 18-րդ հանդիպումը: Հանդիպմանը մասնակցում էին ինչպես պետական կառույցների, այնպես էլ` միջազգային, հասարակական կազմակերպու­թյուն­ների ներկայացուցիչներ։

ՆԳՆ միջազգային համագործակցության վարչության պետի տեղակալ Հայկանուշ Չոբանյանը ներկայացրեց միգրացիայի կառավարման ոլորտում իրականացվող ինստիտուցիոնալ փոփոխություններով պայմանավորված՝ ՄՔԾ և ԱՎՎ աշխատակազմերի վերապատրաստման շրջանակներում անցկացվող հարցազրույցների ավարտի վերաբերյալ տեղեկատվություն՝ նշելով, որ ՄՔԾ վերապատրաստված անձնակազմը կշարունակի ծառայություններ մատուցել քաղաքացիության տրամադրման/դադարեցման, օտարերկրյա քաղաքացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց ապաստանի տրամադրման, ՀՀ քաղաքացիներին անձը հաստատող փաստաթղթերի տրամադրման և մի շարք այլ ուղղություններով։ Հ․ Չոբանյանը նշեց նաև, որ վերոնշյալ փոփոխություններով պայմանավորված՝ ինտեգրման և վերաինտեգրման ոլորտում ՄՔԾ կողմից իրականացվող ծրագրերի իրականացումը վերապահվել է ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությանը։

ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ինտեգրված սոցիալական ծառայությունների պետ Էլինե Սանթրոսյանը նշեց, որ նախարարությունը կշարունակի ապահովել ՀՀ-ում ապաստան ստացած փախստականների, տեղահանված անձանց, երկարաժամկետ միգրանտների և հարկադիր վերադարձողների համար ոլորտում առկա ծրագրերի իրականացումը։

Միգրացիոն քաղաքականության մշակման միջազգային կենտրոնի հայաստանյան գրասենյակի (այսուհետև՝ ՄՔՄՄԿ) ծրագրի ղեկավար Անդրեյ Ափոյանը ներկայացրեց «EU4IMPACT ARMENIA» ծրագրի շրջանակներում 2023թ․ ընթացքում կատարված աշխատանքները, վիճակագրական տվյալներ դիմորդների, դասընթացների, հաստատված բիզնես ծրագրերի և դրանց գործունեության ոլորտների մասին։

«Մարդը կարիքի մեջ» ՀԿ-ի հայաստանյան գրասենյակի տնօրեն Վարդուհի Դադունցը, նույն ՀԿ-ի ծրագրերի ղեկավար Զարուհի Տոնոյանը և ծրագրի խորհրդատու Տաթևիկ Բեժանյանը մանրամասն ներկայացրին «Միգրացիոն իրավիճակի դինամիկան և քաղաքականության իրականացումը Հայաստանում» համապարփակ ելակետային ուսումնասիրության զեկույցը, որը ներկայացնում է Հայաստանի ընթացիկ միգրացիոն քաղաքականության համառոտ նկարագիրը։

«RRF Հայաստան» ծրագրի վերադարձի և վերաինտեգրման բաղադրիչի պատասխանատու Մարիա Հարությունյանը ներկայացրեց ծրագրի շրջանակներում 2023թ-ի հոկտեմբեր-դեկտեմբեր ամիսների ընթացքում կատարված աշխատանքները։

Հայաստանում Ֆրանսիայի իմիգրացիայի և ինտեգրման գրասենյակի (OFII) ծրագրի ղեկավար Վարդուհի Միքայելյանը ներկայացրեց OFII-ի կողմից իրականացվող աշխատանքները։

ՄՔԾ Վերադարձի և վերաինտեգրման բաժնի աշխատակից Անահիտ Չոբանյանը ներկայացրեց ՀՀ-ում իրականացվող վերաինտեգրման ծրագրերի շրջանակներում վերադարձողների վերաբերյալ 2023թ․ տարեկան ամփոփված վիճակագրությունը։

Ֆորումի անդամ մասնակից մյուս կազմակերպությունների ներկայացուցիչները ներկայացրին իրենց ծրագրերի շրջանակներում տեղի ունեցած վերջին զարգացումներն ու փոփոխությունները։

Եվրոպական սահմանային և առափնյա պահպանության գործակալության (Frontex) և Եգիպտոսի Սոցիալական համերաշխության նախարարության հրավերով ՀՀ ՆԳՆ Միգրացիայի և քաղաքացիության  ծառայության աշխատակից Հայկանուշ Չոբանյանը մասնակցեց ս․թ․ նոյեմբերի 15-16-ը Եգիպտոսի Արաբական Հանրապետությունում (ք․ Կահիրե) կազմակերպված աշխատաժողովին՝ վերադարձի և վերաինտեգրման ոլորտի լավագույն փորձով կիսվելու նպատակով։

Աշխատաժողովի ընթացքում ներկայացվեցին և քննարկեցին Հայաստանում և այլ երկրներում առկա ու գործող ուղղորդման և վերաինտեգրման ազգային մեխանիզմները՝ Եգիպտոսի իշխանություններին տրամադրելով հաստատված լավ փորձը՝ աջակցելու Եգիպտոսի վերադարձի և վերաինտեգրման ազգային մեխանիզմի մշակմանը:

Աշխատաժողովին Հ․ Չոբանյանը ներկայացրել է «Վերադարձի և վերաինտեգրման մեխանիզմները Հայաստանում» թեմայով ելույթը, խոսել քաղված դասերի և առաջիկա անելիքների մասին, ներկայացրել խոցելի խմբերի (առանց ուղեկցության երեխաներ, ծերեր, հաշմանդամներ) հետ աշխատանքը, շահառուների կարիքների գնահատման և ուղղորդման ընթացակարգերը, ինչպես նաև Վերաինտեգրման ֆորումի աշխատանքները, որպես վերաինտեգրման դերակատարների համակարգման արդյունավեր օրինակ և այլն։ Առանձին անդրադարձ է կատարվել ներկայումս ընթացող ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներին, որի արդյունքում վերաինտեգրման գործառույթը փոխանցվում է ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությանը։ Գործառույթների սահուն անցման նպատակով Միգրացիայի և քաղաքացիության  ծառության նախաձեռնությամբ աշխատաժողովին մասնակցում էր ՀՀ ԱՍՀՆ միասնական սոցիալական ծառայության ներկայացուցիչը։

Նախնական պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել Եգիպտոսի սոցիալական համերաշխության նախարարության և Ֆրոնտեքսի հետ՝ Հայաստան այցելելու և տեղում ծանոթանալու Հայաստան վերադարձող ՀՀ քաղաքացիների վերաինտեգրման հայկական փորձին։

Ներքին գործերի նախարարության միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության պետ Արմեն Ղազարյանը հրավիրել էր միջազգային գործընկերներին ոլորտի բարեփոխումների օրակարգի շուրջ համագործակցության շրջանակները հաստատելուն նվիրված քննարկման:

Քննարկմանը ներկա էին ՄԱԿ-ի փախստականների գրասենյակի, Միգրացիայի միջազգային կազմակերպության, ՄԱԿ բնակչության հիմնադրամի, Եվրոպայի խորհուրդի, ԵԱՀԿ-ի, ՀՀ-ում Եվրոպական Միության պատվիրակության, Համաշխարհային բանկի, ինչպես նաև ԱՄՆ, Շվեդիայի, Ճապոնիայի, Լիտվայի դեսպանությունների, Հայկական կարմիչ խաչ ընկերության պատվիրակները:

Ա. Ղազարյանը ներկայացրեց Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության գործառույթների տիրույթում նախատեսված բարեփոխումների օրակարգը՝ անդրադառնալով ռազմավարական ծրագրավորման, բյուջետային պլանավորման, հանրային ծառայությունների ոլորտում որակի բարձրացման, թվայնացման և հաղորդակցության ոլորտի գործընթացներին:

Գործընկերները, իրենց մանդատին և ծրագրերին համահունչ, տարբեր ձևաչափերով համագործակցություն առաջարկեցին, հնչեցին հարցադրումներ և պարզաբանումներ, ձեռք բերվեցին պայմանավորվածություններ 2024 թ-ի համար:

ՀՀ ՆԳՆ միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության վերադարձի և վերաինտեգրման բաժնի աշխատակիցներ Արուս Աթանեսյանը և Անահիտ Չոբանյանը ս․թ․ նոյեմբերի 7-8-ը Ալբանիայի Հանրապետության Տիրանա քաղաքում մասնակցել և ելույթով հանդես են եկել Ալբանիայի Հանրապետության ներքին գործերի նախարարության և Միգրացիոն քաղաքականության մշակման միջազգային կենտրոնի կողմից կազմակերպված «Հետընդունման, կամավոր վերադարձի և կայուն վերաինտեգրման խթանում» թեմայով աշխատաժողովին, որին մասնակցում էին Պրահյան գործընթացի մասնակից 2 տասնյակից ավել երկրների 40 ներկայացուցիչներ։

Աշխատաժողովի առաջին օրը նվիրված էր Պրահյան գործընթացի գործողությունների ծրագրի (2023-2027) շրջանակներում նախանշված գործողությունների, մասնավորապես՝ հետընդունման, հարկադիր և կամավոր վերադարձի գործընթացների քննարկմանը, ազգային և տարածաշրջանային հեռանկարների ու փորձառությունների  ներկայացմանը, ինչպես նաև պետությունների կողմից իրականացվող քաղաքականությունների բացերի ու կարիքների վեր հանմանը։

Ա․ Չոբանյանը ներկայացրել է հետընդունման հայաստանյան քաղաքականությունն ու լավագույն փորձը։ Այդ համատեքստում խոսել է Հայաստանի կողմից հետընդունման համաձայնագրերի և դրանց կիրարկման արձանագրությունների կատարման ընթացքի մասին, ներկայացրել Ռեադմիսիոն հայցերի կառավարման էլեկտրոնային համակարգն ու վիճակագրական տվյալներ ստացված հետընդունման հայցերի վերաբերյալ, անդրադարձել հետընդունման ոլորտում Հայաստանի համագործակցությանը գործընկեր երկրների պատասխանատու կառույցների հետ, ինչպես նաև մատնանշել գործնականում առկա այն մարտահրավերներն ու կարիքները, որոնք առկա են ոլորտում։

Աշխատաժողովի երկրորդ օրը նվիրված էր ազգային և տեղական մակարդակներում վերաինտեգրման ոլորտում իրականացվող քաղաքականությունների և ծրագրերի ներկայացմանն ու քննարկմանը։

Ա․ Աթանեսյանը ներկայացրել է վերադարձի և վերաինտեգրման ոլորտում հայաստանյան լավագույն փորձը, խոսել վերադարձի  պետական աջակցության ծրագրի և դրա շրջանակներում հատկացվող աջակցության տեսակների մասին, ներկայացրել վիճակագրական տվյալներ ծրագրի շրջանակներում բնակվարձի աջակցություն ստացած քաղաքացիների թվաքանակի վերաբերյալ, ինչպես նաև ներկայացրել Հայաստանում տեղական և միջազգային կազմակերպությունների կողմից իրականացվող վերաինտեգրման աջակցության ծրագրերը։

ՄՔԾ աշխատակիցները մասնակցել են նաև խմբային աշխատանքների ընթացքում տեղի ունեցած քննարկումներին՝ մասնավորապես ներկայացնելով հետընդունման, ինչպես նաև վերադարձի և վերաինտեգրման ոլորտում լավագույն փորձի  և մարտահրավերների մասին։

Հայաստանը պատրաստակամություն է հայտնել կիսվել հետընդունման, ինչպես նաև վերաինտեգրման ոլորտներում իր ունեցած լավագույն փորձով Պրահյան գործընթացի մասնակից երկրների հետ։

Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայությունում պաշտոնի նշանակման համար վերապատրաստման թեստավորման փուլը հաղթահարած մասնակիցների հետ հարցազրույց անցկացնելու նպատակով միջազգային և հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներին հարցազրույց անցկացնող հանձնաժողովի կազմում ընդգրկելու և աշխատանքներին ներգրավվելու մասին

Հանձնաժողովի կազմում ընդգրկվել և աշխատանքներին ներգրավվել կարող են միգրացիայի և քաղաքացիության ոլորտում գործող միջազգային կազմակերպությունների և ոլորտում վերջին հինգ տարվա ընթացքում առնվազն երեք տարվա գործունեության փորձ ունեցող hասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները։ Կազմակերպություններն ընտրվում են Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության կողմից։

Հետաքրքրված կազմակերպություններին խնդրում ենք թեկնածություններն ուղարկել մինչև 2023 թվականի նոյեմբերի 10-ը ներառյալ՝  nellydavtyan.m@gmail.com, hambardzum.abrahamyan@gov.am էլեկտրոնային հասցեներին, զանգահարել՝ 060 275 005 հեռախոսահամարով:

ՀՀ ՆԳՆ միգրացիայի և քաղաքացիության  ծառայության (այսուհետև՝ ՄՔԾ) նախաձեռնությամբ և Միգրացիոն քաղաքականության մշակման միջազգային կենտրոնի (ՄՔՄՄԿ) և RRF Հայաստան ծրագրի հետ համագործակցությամբ  այսօր տեղի ունեցավ Հայաստան վերադարձող ՀՀ քաղաքացիների վերաինտեգրման հիմնա­խնդիրներով զբաղվող կազմակեր­պություն­նե­րի ֆորումի 17-րդ հանդիպումը: Հանդիպմանը մասնակցում էին ինչպես պետական կառույցների, այնպես էլ` միջազգային, հասարակական կազմակերպու­թյուն­ների ներկայացուցիչներ։ ՄՔԾ վերադարձի և վերաինտեգրման բաժնի պետ Հայկանուշ Չոբանյանը ներկայացրեց միգրացիայի կառավարման ոլորտում իրականացվող ինստիտուցիոնալ փոփոխություններով պայմանավորված՝ ՄՔԾ և ԱՎՎ աշխատակազմերի վերապատրաստման ընթացքի վերաբերյալ տեղեկատվություն, նաև՝ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց հաշվառման ուղղությամբ Ծառայության կատարած աշխատանքները։ ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության միասնական սոցիալական ծառայության (այսուհետև՝ ծառայություն) պետի առաջին տեղակալ Անի Չիլինգարյանը ներկայացրեց ոլորտում իրականացվող այն սոցիալական ծրագրերը, որոնք ուղղված են Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց  առաջնային կարիքների բավարարամանը։ Միգրացիոն քաղաքականության մշակման միջազգային կենտրոնի հայաստանյան գրասենյակի (այսուհետև՝ ՄՔՄՄԿ) ղեկավար Քարել Հոֆստրան նշեց, որ ավարտին են մոտենում Կոտայքի մարզի Աբովյան քաղաքում ապաստան հայցողների կացարանի կառուցման աշխատանքները, նշեց, որ բացի գրասենյակի կողմից իրականացվող «RRF Հայաստան» ծրագրից, 2024 թ․ հունվար ամսից ՄՔՄՄԿ-ն, Միգրացիայի միջազգային կազմակերպության և ՄԱԿ ՓԳՀ հետ համատեղ իրականացնելու է ՄՔԾ ծառայությունների թթվայնացման գործընթացը։ Պարոն Հոֆստրան ներկայացրեց նաև «EU4IMPACT ARMENIA» ծրագրի շրջանակներում կատարված աշխատանքները, վիճակագրական տվյալներ դիմորդների, դասընթացների, հաստատված բիզնես ծրագրերի և դրանց գործունեության ոլորտների մասին։

«Մարդը կարիքի մեջ» ՀԿ-ի հայաստանյան գրասենյակի տնօրեն Վարդուհի Դադունցը և նույն ՀԿ-ի ծրագրերի ղեկավար Զարուհի Տոնոյանը գործընկեր կառույցների ներկայացուցիչներին ներկայացրին «Միգրացիայի կառավարման համակարգի ամրապնդումը ՀՀ-ում» նոր մեկնարկելիք ծրագրի  մանրամասները։ Հայաստանում Ֆրանսիայի իմիգրացիայի և ինտեգրման գրասենյակի (OFII) տնօրեն Մաղիոն Գղեգուաղը նշեց, որ OFII-ի կողմից իրականացվող վերադարձի և վերաինտեգրման ծրագրերի շահառուները նույնպես կարող են օգտվել RRF-ի աջակցությունից, նաև խոսեց վերադարձի նոր ծրագրի մասին, որը վերաբերում է ոչ միայն Ֆրանսիայից, այլև՝ ամբողջ ԵՄ տարածքից վերադարձողներին։ «Հայկական Կարիտաս» ԲՀԿ-ի վերաինտեգրման ծրագրերի պատասխանատու Մովսես Հակոբյանը ներկայացրեց կազմակերպության կողմից իրականացվող ծրագրերի մանրամասները, ինչպես նաև վիճակագրական տվյալներ: Միգրացիայի միջազգային կազմակերպության ներկայացուցիչ Աննա Գրիգորյանը ներկայացրեց վիճակագրական տվյալներ 2023թ․ հունիս-հոկտեմբեր ամիսների ընթացքում իրենց ծրագրի շրջանակներում վերադարձողների թվաքանակի, վերադարձի երկրների, հատկացվող աջակցության տեսակների մասին։ Ֆորումի անդամ մասնակից մյուս կազմակերպությունների ներկայացուցիչները ներկայացրին իրենց ծրագրերի շրջանակներում տեղի ունեցած վերջին զարգացումներն ու փոփոխությունները։

Հոկտեմբերի 25-ին տեղի ունեցավ Հայաստան-ԵՄ հետընդունման համատեղ կոմիտեի 9-րդ նիստը, որին մասնակցում էին ՀՀ ԱԳՆ, ՀՀ ՆԳՆ, Եվրոպական հանձնաժողովի, Հայաստանում ԵՄ պատվիրակության և ԵՄ անդամ երկրների դեսպանությունների, ինչպես նաև «FRONTEX» կազմակերպության ներկայացուցիչները: Նիստը համանախագահում էին Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության պետ Արմեն Ղազարյանը և Եվրոպական հանձնաժողովի ներքին գործերի հարցերով գլխավոր տնօրինության անօրինական միգրացիայի և վերադարձի քաղաքականության բաժանմունքի հետընդունման բաժնի պետ Սիլվենա Պեստան: Հայաստանում Եվրոպական միության դեսպան Վասիլիս Մարագոսը նշեց, որ իրենց կողմից շարունակական աշխատանքներ են տարվում միգրացիայի կառավարման ոլորտում անվտանգ մեխանիզմներ ներդնելու ուղղությամբ, բարձր են գնահատվում ներքին գործերի նախարարության ստեղծման համատեքստում նախաձեռնված ոլորտային բարեփոխումները, և առկա է պատրաստակամություն շարունակել աջակցությունը այդ փոփոխություններին, մասնավորապես Ծառայության կարողությունների հզորացման ուղղությամբ: Ա. Ղազարյանը ներկայացրեց ռեադմիսիոն համագործակցության համատեքստում հայաստանյան կողմի արդյունավետ ցուցանիշները, որոնք, նիստի մասնակիցների հավաստամամբ, բարձր են գնահատվում եվրոպացի գործընկերների կողմից: Նշվեց, որ ընթացիկ տարվա առաջին կիսամյակում Հայաստանը ստացել է 237 ռեադմիսիոն հայց 382 անձանց մասին: Ստացված հայցերի համատեսքտում անձանց 89.66 տոկոսի ՀՀ քաղաքացիությունը հաստատվել է: Հայցերի մեծ մասը՝ 129-ը՝ 212 անձանց վերաբերյալ, ստացվել են Գերմանիայից: Ղազարյանը հիշեցրեց, որ 2020 թ-ին ստացված հայցերի թիվը կազմել է 503, դրանցում ընդգրկված անձանց թիվը՝ 867:

ՄՔ ծառայության պետը խոսեց նաև Հայաստանում միգրացիոն գործընթացների՝ վերջին տարիներին նկատվող միտումների մասին՝ նշելով, որ Հայաստանը էմիգրացիայի երկրից վերածվել է նաև տրանզիտ և իմիգրացիոն երկրի, իսկ ԵՄ երկրներում արձանագրվող ապաստանի չարաշահվող դիմումների մեծ մասը կապված է առողջապահական խնդիրների հետ, ինչի ուղղությամբ տարվում են աշխատանքներ: Ս. Պեստան, անդրադառնալով ԵՄ երկրների սահմանը ապօրինի հատած ՀՀ քաղաքացիների ցուցանիշներին, նկատվող միտումներին, նշեց վերջին տարիներին ապաստանի մերժված դիմումների և դրանց հետևանքով առաջացող հարկադիր ու կամավոր վերադարձի գործընթացների մասին: Կողմերը քննարկել են հետընդունման հարցերով վիճակագրությունը, համաձայնագրի երկկողմ կիրարկման արձանագրությունների կարգավիճակը, ինչպես նաև համաձայնագրի կատարման արդյունավետությունն առավել բարձրացնելուն ուղղված տեխնիկական և բովանդակային այլ հարցեր։ Անդրադարձ կատարվեց ներկայումս իրականացվող պետական վերաինտեգրման աջակցության ծրագրին, դեպի Հայաստան կամավոր վերադարձի և վերաինտեգրման համակարգի բարելավման ուղղությամբ տարվող աշխատանքներին: Եվրոպական կողմն իր հերթին գոհունակություն է հայտնել հայկական կողմի հետ արդյունավետ համագործակցության կապակցությամբ: Կողմերը պայմանավորվածություն են ձեռք բերեցին շարունակել գործուն քայլերը Հայաստան-ԵՄ հետընդունման հարցերով համաձայնագրի հետագա կիրարկման ուղղությամբ:

Արմավիրի մարզի Փարաքար համայնքում (Նաիրի 42)՝ Մշակույթի տանը, բացվել է Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց խորհրդատվական կենտրոն։

Կենտրոնում ներկայացված են Ներքին գործերի նախարարության Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության, Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության, ԱՍՀՆ միասնական սոցիալական ծառայության և այլ պետական գերատեսչությունների պատուհաններ՝ տեղահանված անձանց, ըստ ոլորտային գործառույթների, ուղղորդիչ-խորհրդատվական բնույթի տեղեկատվություն տրամադրելու նպատակով:

Կենտրոնն աշխատելու է երկուշաբթիից ուրբաթ` ժամը 09։00-18։00 աշխատանքային գրաֆիկով։

Տեղի ունեցավ ԵՄ-Հայաստան մուտքի արտոնագրերի դյուրացման հարցերով համատեղ կոմիտեի նիստը Եվրոպական հանձնաժողովի Միգրացիայի և ներքին գործերի հարցերով գլխավոր տնօրինության գործընկերների մասնակցությամբ՝ երկուստեք քննարկելու առաջընթացը և առկա մարտահրավերները: Այս համաձայնագրի հիմնական նպատակն է դյուրացնել քաղաքացիների և բիզնես համայնքների միջև շփումները: ՆԳՆ միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության պետը ներկայացրեց հետընդունման գործընթացի համատեքստում Հայաստանի արդյունավետ կատարողականի, ինչը բարձր գնահատվեց եվրոպացի գործընկերների կողմից:

Արմեն Ղազարյանն ընդգծեց նաև վիզաների ազատականացման երկխոսության մեկնարկի կարևորությունը՝ որպես միգրացիայի կառավարման ոլորտի բարեփոխումների հավելյալ խթան: Քննարկման ընթացքում ներկայացվել է նաև կենսաչափական անձնագրերի նոր համակարգի ներդման ծրագիրը և դրա համատեքստում իրականացվող գործընթացները: Ներկայացված վիճակագրության համաձայն՝ Հայաստանի քաղաքացիներին տրամադրված ԵՄ մուտքի արտոնագրերի թիվն ավելացել է․ 2021 թվականի ընթացքում տրամադրվել է 62 000 մուտքի արտոնագիր, որից 41 տոկոսը՝ բազմակի մուտքի համար։